“The important and difficult job is never to find the right answer; it is to find the right question.”
“งานที่สำคัญและยากไม่ใช่การหาคำตอบที่ถูกต้อง มันคือการใช้คำถามที่ถูกต้อง”
Peter Drucker
การถามคำถามเป็นหัวใจสำคัญของกระบวนการเรียนรู้และการสื่อสาร คำถามที่ดีจะช่วยพาไปสู่คำตอบหรือทางออกที่กำลังมองหา
เคยมีประสบการณ์แบบนี้ไหม บางครั้งคุยกับใครคนหนึ่งแล้วเราเกิดความสงสัยใครรู้ในเรื่องที่เขาเล่ามา แล้วก็เลยถามคำถามบางอย่างออกไปเพื่อค้นหาหรือถามถึงมุมอื่นๆที่เขาไม่ได้กล่าวถึง เขาหยุดคิดสักครู่แล้วสุดท้ายก็พูดออกมาว่า “เออ…จริงด้วย ไม่เคยคิดเรื่องนี้มาก่อนเลย”
การถามคำถามที่ดีและทรงพลัง (Powerful Question) นับเป็นเครื่องมือสำคัญของผู้ที่เป็นโค้ชมืออาชีพ (Professional Coach) ในกระบวนการโค้ชที่จะช่วยพาให้ผู้รับการโค้ชได้ค้นหาคำตอบที่เป็นทางออกหรือหนทางแก้ไขปัญหาได้ด้วยตัวเขาเอง ทั้งยังเป็นทักษะสำคัญของผู้นำ ผู้จัดการ หัวหน้างาน และแม้แต่ครู ผู้ซึ่งมีบทบาทที่ต้องช่วยพัฒนาศักยภาพของบุคคลากร
คำถามทำให้สมองของผู้ถูกถามเกิดการเชื่อมโยงขณะที่คิดหาคำตอบ คำถามที่ดีจะไปกระตุ้นความคิด ความรู้สึก ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์เพื่อหาคำตอบ เกิดการสะท้อนตัวเองทำให้เกิดความชัดเจนและความเข้าใจ ทำให้เกิดการเรียนรู้และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่ลึกซึ้ง สามารถปลดล็อกความสามารถทั้งส่วนบุคคลและวิชาชีพของตนได้
สิ่งสำคัญของการถามคำถามคือจะต้องสร้างบรรยากาศให้รู้สึกปลอดภัยที่จะตอบคำถาม และผู้ถามจะต้องมี Mindset และทัศนคติที่ดีคือเริ่มจากการฟังแบบเข้าอกเข้าใจ (Empathy) และมีความใส่ใจใคร่รู้ (Curiosity) ต้องการพาเขาสำรวจเพื่อหาคำตอบ ไม่ใช่การฟังหรือการถามคำถามเพื่อที่จะตัดสินผู้อื่น
ผลกระทบของคําถามทรงพลัง การถามคําถามที่ทรงพลัง ทำให้เกิดการเรียนรู้และนําไปสู่การเปลี่ยนแปลงหลายประการ ได้แก่
- เพิ่มความตระหนักในตนเอง: คำถามการกระตุ้นให้บุคคลไตร่ตรองถึงค่านิยม ความเชื่อ และพฤติกรรมของตน ทำให้สามารถเข้าใจตนเองอย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น
- สร้างการเติบโตและการพัฒนาตนเอง: คําถามที่เน้นการค้นหาทรัพยากร จุดแข็ง และความเป็นไปได้ ช่วยให้บุคคลตระหนักถึงศักยภาพของตนเองและเห็นแนวทางการพัฒนาของตน
- ความชัดเจนและทิศทาง: คําถามที่ดีสามารถช่วยทำให้เห็นเป้าหมาย ลําดับความสําคัญ และขั้นตอน แผนงานที่จําเป็นในการดำเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย
- เสริมสร้างทักษะการตัดสินใจและการแก้ปัญหา
คําถามที่กระตุ้นความคิด ช่วยท้าทายสมมติฐานและนําไปสู่ข้อมูลเชิงลึกที่ทำให้เกิดปัญญา ทําให้บุคคลสามารถก้าวข้ามอุปสรรคและแก้ไขปัญหาได้ด้วยวิธีที่สร้างสรรค์ ผ่านการพิจารณาจากหลากหลายมุมมองก่อนตัดสินใจและหาแนวทางในการแก้ปัญหาได้ดีขึ้น
คําถามที่ดีและทรงพลัง (Powerful Questions) เป็นอย่างไร คำถามที่ดีและทรงพลังมักมีลักษณะที่ช่วยกระตุ้นการคิด ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ และเปิดโอกาสให้มีการสำรวจความคิดเห็นและข้อมูลใหม่ๆ เพราะการเปลี่ยนแปลงด้านพฤติกรรมและผลลัพธ์ที่ดีขึ้นนั้น จะเกิดขึ้นได้ก็ต้องเริ่มจากการเปลี่ยนแปลงทางความคิด
คำถามทรงพลังมักจะทำให้ผู้ถูกถามต้องหยุดคิดก่อนตอบ ลักษณะของคำถามที่ดีมีดังนี้
1. คำถามปลายเปิด (Open-ended Questions)
คำถามปลายเปิดชวนให้ผู้ถูกถามพูดคุยเกี่ยวกับความคิด ความรู้สึก และประสบการณ์ของพวกเขา ช่วยกระตุ้นให้เกิดการสำรวจและความเข้าใจที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
คำถามเหล่านี้มักจะเริ่มต้นด้วย “อะไร” “อย่างไร” “เมื่อไหร่” หรือ”ทำไม” และไม่สามารถตอบได้ด้วยคำตอบง่ายๆเช่น ใช่ หรือ ไม่ใช่
ตัวอย่างคำถาม “คุณคิดอย่างไรกับเรื่องนี้?” “คุณมองเห็นทางเลือกอะไรบ้าง?”
2. คำถามสำรวจความคิดและสะท้อนตัวตน (Exploring & Reflective Questions) คำถามที่ช่วยให้ผู้ถูกถามได้สำรวจความคิด ความรู้สึกหรือประสบการณ์ของตนเอง ค้นหาความต้องการที่แท้จริง ซึ่งจะช่วยให้เขาสามารถคิดเชื่อมโยงและมองเห็นมุมมองใหม่ๆที่ไม่เคยสำรวจมาก่อน ทำให้ได้เข้าใจในตนเองอย่างลึกซึ้งและนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงด้านพฤติกรรม
เช่น “อะไรคือสิ่งที่สำคัญสำหรับคุณจริงๆ” “สุดท้ายแล้วแล้วคุณต้องการอะไร”
3. คำถามกระตุ้นการคิดวิเคราะห์และท้าทายสมมติฐาน (Thought-Provoking Questions) กระตุ้นให้ผู้ตอบคิดอย่างลึกซึ้งและตรวจสอบความคิดเห็นของตัวเอง คำถามเหล่านี้มักจะท้าทายสมมติฐานหรือกรอบความคิดและความเชื่อเดิม เชิญชวนให้ออกนอกกรอบแล้วมองปัญหาในมุมมองใหม่
เช่น “ถ้าปัญหานี้แท้จริงแล้วเป็นโอกาสที่จะทำให้คุณเติบโต คุณจะทำอะไรที่ต่างออกไป”
4. คำถามแผนการลงมือทำ (Action & Accountability Questions) ถามถึงแผนการที่เป็นรูปธรรม และการลงมือทำแบบเจาะจงชัดเจนเพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ต้องการ เช่นจะทำอย่างไร ทำเมื่อไหร่ ทำโดยใคร วัดผลอย่างไร
พลังของการถามคําถามช่วยสร้างแรงบันดาลใจในการค้นพบตนเองและส่งเสริมการเปลี่ยนแปลงของบุคคล ศิลปะการถามคําถามทรงพลังเป็นทักษะสำคัญสำหรับผู้ที่มีบทบาทในการพัฒนาและส่งเสริมศักยภาพของบุคคลากรเช่น โค้ช ผู้จัดการ หัวหน้างาน ครู ที่จะต้องฝึกฝน เพื่อใช้เป็นเครื่องมือสร้างการเปลี่ยนแปลงที่สามารถช่วยปลดล็อกศักยภาพภายในของบุคคล นําทางพวกเขาให้เติบโต พัฒนาไปสู่การบรรลุเป้าหมายทั้งส่วนตัวและงานอาชีพ